Αυτό το μήνα ο Μικρός Αναγνώστης αφιερώνει τις ηλεκτρονικές του σελίδες στους πρόσφυγες!  Η Βούλα Παπαγιάννη, συγγραφέας και παιδαγωγός του Κέντρου Διαπολιτισμικής Αγωγής (ΚΕ.Δ.Α.) του Πανεπιστημίου Αθηνών,  μας παρουσιάζει τις δυσκολίες, τα αδιέξοδα, τα όνειρα και τα δικαιώματα των ανθρώπων αυτών, παρακινώντας μας να σκεφτούμε και τη δική μας στάση σε σχέση με το φλέγον αυτό ζήτημα!

 

 

 

 

 

 

 Σε όλους είναι οικεία η εικόνα τους: ορδές ανθρώπων με ζωγραφισμένη στο πρόσωπό τους την φρίκη όλων των πολιτισμών παίρνουν τον δρόμο της φυγής με την ελπίδα όχι για καλλίτερη ζωή, επαγγελματική σταδιοδρομία ή ταξιδιωτικές εμπειρίες, αλλά για ζωή. Είναι οι πρόσφυγες, δηλαδή άτομα που εξαιτίας δικαιολογημένου φόβου δίωξης για λόγους φυλής, θρησκείας, εθνικότητας, συμμετοχής σε κοινωνική ομάδα ή εξαιτίας των πολιτικών τους πεποιθήσεων, βρίσκονται εκτός της χώρας της οποίας έχουν την ιθαγένεια και δεν μπορούν, ή εξαιτίας αυτού του φόβου, δεν επιθυμούν να απολαμβάνουν την προστασίας της χώρας αυτής. Είναι δέντρα ξεριζωμένα που πρέπει να ευδοκιμήσουν σε όποιο χώμα και να μεταφυτευτούν, μπορούν; Έφυγαν γιατί πίστεψαν πως  κάτι καλλίτερο από τον θάνατο θα βρουν παντού να τους περιμένει. Ένα χαρακτηριστικό τους γνώρισμα έγινε ο αγώνας τους για την επιβίωση.

 Κουβαλάνε τα λίγα υπάρχοντά τους ή και τίποτα. Φτάνουν πάμφτωχοι, χωρίς τίποτα, λένε. Μα είναι όντως χωρίς αποσκευές οι πρόσφυγες; Έρχονται όντως χωρίς τίποτα; Όλα αυτά που έζησαν, που έχουν στο μυαλό τους, στην καρδιά τους, στη ψυχή τους και είναι αόρατα για μας δεν είναι πάντα μαζί τους; Όλοι μας δεν κουβαλάμε μαζί μας τον πολιτισμό μας; Χάνει ποτέ κανείς τις γνώσεις του, τις αναμνήσεις του, τα συναισθήματά του, τα όνειρά του;

 Στην Ελλάδα ζουν σήμερα περίπου 6.500 αναγνωρισμένοι πρόσφυγες, η δε διαδικασία αναγνώρισης διαρκεί από 18 έως 36 μήνες. Ανάμεσα στους αιτούντες άσυλο ή έχουν άσυλο είναι και παιδιά. Παιδιά που έχουν βιώσει συχνά σε περιβάλλοντα όπου κυριαρχούν η φτώχεια, η βία και η εξαθλίωση και όπου οι Αναπτυξιακοί Στόχοι της Χιλιετίας είναι μακρινό όνειρο.  Όσον αφορά τους πρόσφυγες μαθητές  η πολιτιστική τους ιδιαιτερότητα βρίσκεται  όχι μόνο στην πολιτισμική και άλλου είδους καταγωγή, αλλά και στο ακραίο βίωμα να έχει έρθει κανείς αντιμέτωπος με τον θάνατο  και στην πρόσκαιρη ή μόνιμη απώλεια των πατρίδων τους. Χάνεται όμως μια πατρίδα; Μπορεί ποτέ να σου κλέψουν την πατρίδα σου; Η έννοια πατρίδα δεν αποτελεί αυτονόητο και στατικό δεδομένο αλλά μπορεί να επαναπροσδιοριστεί μέσα από την προσωπική εμπειρία του κάθε πρόσφυγα ξεχωριστά. Στα ερωτήματα “τι είναι πατρίδα” και “πόσες πατρίδες έχει ο άνθρωπος” οι απαντήσεις είναι επίσης πολλές. Δεν είναι πατρίδα εκτός από σύνορα και εδάφη και αγκαλιές, φιλιά, μυρωδιές, χάδια, νανουρίσματα, παιχνίδι, φωνές, τραγούδια, γεύσεις, αξίες; Ναι, είναι και ευτυχώς αυτή τη πατρίδα δεν μπορεί ποτέ κανείς να την κλέψει, ποτέ από κανένα, όσο την κρατάει ζωντανή μέσα στην καρδιά του και στο μυαλό του.

Ένα στοιχείο χαρακτηριστικό για τους πρόσφυγες μαθητές που δεν θα επιστρέψουν στην πατρίδα τους-ο επαναπατρισμός αποτελεί σχεδόν πάντα το όνειρο κάθε πρόσφυγα- είναι η αναγκαιότητα  να επιτύχουν στο εκπαιδευτικά συστήματα των χωρών που θα εγκατασταθούν προσωρινά ή οριστικά. Ενώ για εκείνους τους μαθητές προσφυγικής καταγωγής  που θα επαναπροωθηθούν ή θα επαναπατριστούν προβάλλει επιτακτικά η ανάγκη για επιτυχή επανένταξή τους στο εκπαιδευτικό σύστημα της χώρας καταγωγής τους. Είναι προφανές ότι αποτελούν ικανή και αναγκαία συνθήκη η στοιχειώδης συμβατότητα των εκπαιδευτικών συστημάτων μεταξύ τους αλλά και μια εκπαιδευτική φιλοσοφία και πρακτική που διασφαλίζει την ομαλή πορεία και των προσφύγων μαθητών στην θεσμοθετημένη εκπαίδευση και ανταποκρίνεται στις ιδιαίτερες εκπαιδευτικές τους ανάγκες. Ως  ο  πιο κατάλληλος εκπαιδευτικός προσανατολισμός στις δημοκρατίες προτείνεται η Διαπολιτισμική Εκπαίδευση.

Ευτυχώς η παγκόσμια κοινότητα έχει συμφωνήσει να προστατεύει τους πρόσφυγες που ήδη στην Αρχαία Ελλάδα θεωρούνταν ιερά πρόσωπα. Οι πρόσφυγες μαθητές έχουν το δικαίωμα να έχουν διαφορετικές εμπειρίες, όχι υποχρεωτικά μόνο τραυματικές, να έχουν διαφορετική πολιτισμική καταγωγή, να μιλούν και να διεκδικούν την περαιτέρω καλλιέργεια της πρώτης τους γλώσσας, να είναι σε τελική ανάλυση διαφορετικοί χωρίς να φοβούνται  και να μην αντιμετωπίζονται σαν «αθεράπευτα μειονεκτικοί» και ως «καταδικασμένοι να αποτύχουν». Τους κατοχυρώνεται το δικαίωμα να επιτύχουν στο αντίστοιχο εκπαιδευτικό σύστημα, χωρίς να καταδικάζονται οι πιθανές μελλοντικές τους επιλογές σε αποτυχία. Τα ανθρώπινα δικαιώματα δεν επιτρέπεται για κανένα παιδί στον κόσμο να είναι άπιαστο όνειρο. Στο σχολείο, όπως και σε όλη την κοινωνία, ο διάλογος των πολιτισμών δεν πρέπει να είναι ένας θλιβερός μονόλογος, αλλά μια ευκαιρία για κατανόηση, επικοινωνία και αλληλεγγύη για όλες και για όλους.

Είναι  ιδιαίτερα σημαντικό όλοι μας και όχι μόνο το εκπαιδευτικό σύστημα της χώρας υποδοχής να ανταποκριθούμε σε όλες τις ανάγκες των μαθητών με προσφυγική καταγωγή, ώστε να ανατραπεί η ρήση «ενός κακού πολλά έπονται» και να μην συνεχιστεί η προσφυγιά από έλλειψη μόρφωσης και από περιθωριοποίηση. Γι αυτό όλοι οι συνειδητοποιημένοι δημοκράτες πολίτες, μικροί και μεγάλοι,  ας αναλάβουμε δράση ώστε τα παιδιά προσφυγικής καταγωγής να μη ζουν σε μια κουλτούρα της σιωπής.

ΕΥΧΑΡΙΣΤΟΥΜΕ, ΠΑΙΔΙΑ, ΠΟΥ ΔΕΝ ΕΦΗΣΥΧΑΖΕΤΕ!